Ovo neće biti još jedan tekst više o jugonostalgiji, već osvrt na neko vreme kada su se na ovim prostorima sklapali i proizvodili automobili i kada je tadašnja država zaista bila značajno tržište, ali i kao nesvrstana zemlja imala je ulogu tampon zone između istoka i zapada, pa su se na putevima mogli videti sva aktuelna vozila tog doba od Lade, Škode, do Opela, Renoa, Citroena, Volkswagena....
Smatra se da je prvi automobil koji je proizveden u bivšoj SFRJ zapravo prepravljena vojna tatra iz 1948. godine. Zapravo Lovro Osredkar je prepravio ovaj model i napravio auto u sportskom duhu, dužine 4,1m. Bio je to kabriolet koji je imao dosta tehničkih problema i nikada nije ni dobio zvanično ime. Danas se čuva na jednom privatnom posedu u Gorskom Kotaru. Istorijski trenutak se zapravo dogodio 12.8.1954. godine, kada je potpisan ugovor sa Fiatom, što je ujedno bio i prvi komercijalni ugovor jedne socijalističke države i zapadne fabrike, što je za ono vreme bio na neki način presedan. Zapravo i bilo je dosta otpora u komunističkoj partiji tada jer se to smatralo kapitalističkim potezom, a ideal je tada bio socijalizam i javni prevoz radničke klase. Međutim bez obzira na sve okolnosti, fića je toliko postao simbol prosperiteta, Jugoslavije, mada više simbol jednog vremena jer je svaka porodica mogla da ga priušti. Masovna proizvodnja Fiće je započela 1955. godine.
Kragujevačka zastava kao najveći proizvođač automobila za vreme SFRJ
Zastava je naravno najveći proizvođač automobila na ovim prostorima. Prvi sklopljeni modeli u okviru ove fabrike u Kragujevcu zapravo su bili džipovi terenci “vilis”. Iako je te 1953. godine sklopljeno 162 modela terenaca, prava proizvodnja automobila počela je posle potpisivanja ugovora o otkupu licence sa Fijatom. Sa traka su silazili “fijat AP-55 kampanjola” i limuzine “fijat 1400 BJ” i “fijat 1100 B”, ali proizvodnja našeg “fiće” koja je počela već 18. oktobra 1955. godine, označila je potpuno novo poglavlje u istoriji ove fabrike. Ukupno je proizvedeno 923.487 primeraka ovog automobila. Kako je rastao standard pojavljuje se auto “tristać” koji je plenio elegancijom i postao omiljeni jugoslovenski auto iz više klase, zato je imao nadimak “jugoslovenski mercedes”. Automobil koji i dan danas možemo videti na proizvodio u fabrici u Kragujevcu. Bilo je više modela tokom proizvodnje, а od 1980. godine je napravljeno 794.428 primerka, od čega je 256 000 vozila izveženo.
Skoro svaka porodica u bivšoj Jugoslaviji vozila je "Stojadina"
Zastava 101 proizvodila se u Kragujevcu od 1971. do 2008. godine. Ovaj model je nastao kao nešto izmenjena verzija u to vreme popularnog Fiata 128. Imao je izmenjenim zadnji deo i bila je jedan od prvih automobila u hečbek varijanti, koja je danas standard. Kako zbog modernijeg dizajna, mnogima je ovaj model bio favorit i zbog cene pa je stojadin postao najprodavanije Zastavino vozilo u bivšoj Jugoslaviji. "Zastava 101" odnosno "skala", popularno poznat kao "Stojadin" i "Kec", bio je jedan od najmodernijih automobila u Evropi tog doba. U ponudi je bila varijanta sa pet i sa troje vrata i najčešće sa motorom od 55 konjskih snaga, zapremine 1.100 kubika.
Zastava 101 mogla se naći i kao pikap dostavno vozilo, koje je proizvodila fabrika "Zastava" . Dana 21.11.2008, sa proizvodne trake je sišla poslednja ZASTAVA 101, ostalo je upamćeno da su radnici sa velikom tugom i sa suzama ispratili poslednjeg Stojadina, koji će ostati zabeležen u istoriji autoindustrije kao najuspešniji automobil kragujevačke Zastave.
Poslednji model je bio okićen potpisima radnika, cvećem i napisanim pesmama. Prvobitna je zamisao bila da taj auto bude sačuven u muzeju automobila u Kragujevcu, ali projekat muzeja nikada nije zaživeo i ostao je mrtvo slovo na papiru. Poslednji model stojadina je prodat i vlasnik ga i dalje svakodnevno vozi.
Nadamo se da vam je tekst bio zanimljiv, srecan put želi Vam Menadzer rent a car!
